1. MỤC ĐÍCH:

            Quy trình canh tác lúa nhằm mục đích tối ưu hóa năng suất và chất lượng sản phẩm thông qua việc áp dụng các kỹ thuật canh tác khoa học hiện đại.

Khâu chọn giống lúa chất lượng cao phù hợp với vùng và thời vụ là rất quan trọng, như các giống có khả năng kháng bệnh, cho năng suất cao và chất lượng gạo tốt.

Giúp nông nhân canh tác đúng kỹ thuật và thu lại năng suất cao..

2. CHUẨN BỊ ĐẤT

• Dọn cỏ và rơm rạ: sau khi thu hoạch vụ trước, cần làm sạch cỏ rác và rơm rạ bằng tay hay máy phát cỏ.Hoặc có thể dùng thuốc diệt cỏ hoặc đốt để tiêu diệt các mối nguy hại còn sót lại của vụ trước.
• Cày xới và phơi đất:  cày xới đất và phơi đất ính nhất 3 tuần trước khi gieo sạ, để diệt cỏ dại và mầm bệnh.
• Cày bừa và làm mềm đất: sau khi cày xới phơi đất xong, tiến hành bơm nước vào ruộng để cho để làm mềm đất.có thể dùng máy cày mini để đánh tơi nhuyễn đất.
• Trang và trục trạc: khi đất được đánh tơi, dùng trang sang phẵng và đánh bùn thật nhuyễn, tạo rãnh dẫn nước, đảm bảo nước không bị ứ đọng, giúp cây lúa phát triển đều
• Tạo đường nước: tạo nhiều đường nước xung quanh ruộng nhằm kiểm soát lượng nước trong ruộng khi gieo sạ.

3. CHUẨN BỊ HẠT GIỐNG, GIEO SẠ HOẶC CẤY

Chọn giống: 

• Yếu tố quyết định thành công cho một vụ, đầu tiên phải nói đến là giống lúa.
• Tùy theo thỗ nhưỡng mà người nông dân phải lựa chọn giống phù hợp với đất của mình.
• Giống phải có khả năng chống chọi với sâu bệnh, chịu được hạn, và ít đổ ngã, nên sử dụng lúa cấp xác nhận để gieo sạ.
• Để đảm bảo tỷ lệ nẩy mầm, cần loại bỏ những hạt lép lửng. Trước khi ngâm ủ 3 -  5 ngày hãy lấy mẫu đại diện cho số lượng giống cần để thử tỷ lệ nẩy mầm, lúa mọc mầm trên 90% thì đạt yêu cầu gieo sạ. Xử lý hạt giống bằng hóa chất để phá miên trạng và tiêu diệt mầm bệnh trên hạt giống.

Phương pháp sạ:

• Sạ hàng: Sạ bằng công cụ gieo hàng kéo tay hoặc liên hợp với máy kéo. Lượng hat giống: 100 – 120 kg/ha. Khoảng cách gieo: hàng cách hàng 20cm.
• Sạ lan: Sạ bằng tay sau khi đánh rãnh và kéo bằng mặt ruộng. Lượng hạt giống: 120 – 150 kg/ha.

Phương pháp Cấy:

• Đối với cấy (2 dảnh/bụi): 30 kg/ha.
• Khoảng cách cấy: (20cm x 12 hoặc 13cm).
• Bình quân số bụi/m²: 34 – 45 bụi/m².

Bảng 1: Đặc điểm các biện pháp canh tác lúa sạ ở Đồng bằng sông Cửu Long.

4. QUẢN LÝ VÀ CHĂM SÓC

Chăm sóc: Dặm, tỉa cây sau khi cấy 5 – 7 ngày, nếu lúa mọc không đều, tách những khóm nhiều dảnh, cùng giống vào nhóm không mọc.

Diệt cỏ trên ruộng lúa

Ruộng lúa cần được theo dõi, làm cỏ, khử lẫn thường xuyên. Các thời điểm cần chú ý:

• Thời điểm 10 – 15 ngày sau khi sạ, cấy: Cần theo dõi và nhổ cỏ sót trên ruộng để giảm nguy cơ cạnh tranh dinh dưỡng ngay từ đầu vụ.
• Thời điểm 30 – 35 ngày sau khi sạ, cấy: Đây là thời điểm cỏ trổ bông (cỏ lồng vực, cỏ đuôi phụng,…) hay lúa cỏ đã thể hiện kiểu hình khác với lúa nhà nên rất dễ dàng phát hiện và loại trừ.
• Thời điểm lúa trổ 30 – 35%: Cần tiếp tục loại trừ cỏ dại và lúa cỏ để tránh chúng rụng hạt trên ruộng.
• Thời điểm trước khi thu hoạch: Một lần nữa cần loại trừ cỏ dại và lúa cỏ để tránh chúng lẫn tạp vào lúa sau khi thu hoạch.

Điều kiện đất thâm canh bằng phẳng rất thuận lợi cho việc sử dụng thuốc cỏ tiền nẩy mầm. Lúc đó hạt cỏ chưa nẩy mầm hiệu quả phun thuốc sẽ tốt hơn. Dùng thuốc trừ cỏ theo hướng dẫn sử dụng trên bao bì.

Quản lý nước trên ruộng lúa

• Nước có vai trò quan trọng đối với cây lúa: “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”.
• Nước có tác dụng điều hòa tiểu khi hậu trong ruộng lúa, tạo điều kiện cho việc cung cấp dưỡng chất, làm giảm nhiệt độ, muối, phèn, độc chất và cỏ dại.
• Giai đoạn cây cần nước nhất: Mạ, đẻ nhánh, làm đòng và lúa trổ bông.
• Thiếu nước ở mọi giai đoạn đều ảnh hưởng đến năng suất lúa. Đặc biệt thiếu nước từ giai đoạn làm đòng đến trổ bông sẽ ảnh hưởng đến năng suất lúa nhiều nhất.
• Nhu cầu sử dụng nước của cây lúa
• Nhu cầu nước tăng dần từ giai đoạn mạ đến trổ bông, giảm dần đến giai đoạn chín.
• Thiếu nước giai đoạn tăng trưởng: Số lượng chồi, chiều cao cây giảm
• Ruộng thiếu nước được tưới lại, cây phục hồi nhưng năng suất giảm ít hoặc nhiều tùy thời gian thiếu nước.
• Giai đoạn phát dục (làm đòng – trổ bông), nếu hạn hán kéo dài, năng suất giảm rõ rệt.

Bón phân cho ruộng lúa

Tác dụng một số loại phân:

• Phân đạm: Giúp cây phát triển thân, lá, cây to khỏe cho bông lớn. bón đạm theo bảng so màu lá lúa. Tránh bón lai rai, bón dư đạm nhất là ở giai đoạn sau, sẽ làm cho lúa bị lép nhiều.
  Phân lân: Giúp cây lúa phát triển tốt bộ rễ, nẩy chồi tốt, hạ phèn. Bón lót hoặc bón hết lượng lân vào đợt 1 và đợt 2.
• Phân Kali: Giúp cây lúa hút các chất dinh dưỡng được tốt hơn, làm cứng cây, chịu hạn tốt, vận chuyển các chất đường bột tốt (hạt lúa vào chắc nhanh).
• Sử dụng kích thích tố: Để điều khiển chồi hữu hiệu, số hạt chắc trên bông, giúp cây lúa phát triển tốt đạt năng suất cao, muốn sử dụng thành công kích thích tố, ta cần chọn quy trình canh tác phù hợp thì việc điều khiển ở từng giai đoạn được dễ dàng hơn.

Bảng 2: Dinh dưỡng cho lúa cần được bón ở các thời điểm sau

5. PHÒNG TRỪ SÂU BỆNH HẠI

Trong quá trình sản xuất lúa, việc phun thuốc bảo vệ thực vật (BVTV) là không thể tránh khỏi. Lúa sạ có mật độ cây/đơn vị diện tích dầy hơn lúa cấy nên sâu bệnh dễ phát triển làm hại lúa. Cần thăm đồng thường xuyên để phát hiện và phòng trừ sâu bệnh kịp thời. Biện pháp quản lý dịch hại tổng hợp cần được đặc biệt chú ý trong công tác bảo vệ lúa.

Các loại sâu, bệnh hại trong quá trình sinh trưởng của cây lúa:

• Sâu hại: Bọ trĩ, sâu cuốn lá, sâu đục thân, muỗi hành, các loại rầy, bọ xít,...
• Bệnh hại: Đạo ôn (Lá, cổ bông, cổ gié), cháy bìa lá, lem lép hạt (Lép đen, lép vàng), khô vằn, lùn xoắn lá,…

6. THU HOẠCH

Thu họach vào thời điểm thích hợp, để tiết kiệm sức lao động và nâng cao năng suất, có thể sử dụng máy gặt hiện đại.

• Đối với nhóm lúa nếp: Nên thu hoạch khi gần 90% tổng số hạt đã chín. Thu xong cần tuốt và phơi ngay.
• Đối với nhóm giống lúa chất lượng: Cần thu hoạch vào lúc sau trỗ 28- 32 ngày hoặc khi 85 – 90% số hạt chuyển màu vàng thì tiến hành thu hoạch. Cắt sớm hay trễ đều làm tăng tỷ lệ hao hụt, giảm chất lượng khi xay xát.
• Nhóm lúa thường: Cần thu hoạch muộn hơn khi lúa đã chín hoàn toàn (khoảng trên 95% số bông và số hạt đã vàng).